Cuộc sống không ngừng thay đổi, vì thế nhu cầu tìm kiếm sự phát triển bản thân và nâng cao hiệu suất công việc của mỗi người ngày càng trở nên cấp thiết hơn. Bên cạnh những hình thức truyền thống như đào tạo hay tư vấn, khai vấn (coaching) tuy mới chỉ xuất hiện vài năm nhưng đã phát huy rất tốt vai trò của mình trong việc giúp cá nhân và các tổ chức khai phá tiềm năng, vượt qua mọi rào cản để đạt được mục tiêu đã đề ra. Vậy khai vấn là gì và tại sao nó lại được xem là chìa khóa để khai mở tiềm năng vượt trội? cùng tìm hiểu ngay!
Tìm hiểu về khai vấn là gì?
Theo định nghĩa của Liên đoàn Khai vấn Quốc tế (ICF), khai vấn là “một mối quan hệ hợp tác với khách hàng trong một quá trình kích thích tư duy và sáng tạo, truyền cảm hứng để họ phát huy tối đa tiềm năng cá nhân và nghề nghiệp của mình”.
Bản chất của khai vấn là việc người huấn luyện (coach) cùng đồng hành, sử dụng các câu hỏi gợi mở giúp người được khai vấn (coachee) có thể tự khám phá và nhận thức rõ hơn về bản thân. Từ đó tự tìm ra câu trả lời và con đường phát triển phù hợp nhất với chính mình trong tương lai.
Các coach không phải là chuyên gia trong lĩnh vực của khách hàng. Thay vào đó họ là chuyên gia trong việc lắng nghe, tạo không gian an toàn, tin cậy và đặt câu hỏi để tự khách hàng suy ngẫm, nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau. Qua đó giúp:
- Coachee hiểu rõ hơn về điểm mạnh, điểm yếu cùng những giá trị cốt lõi bản thân đang sở hữu là gì.
- Kích thích tư duy sáng tạo của khách hàng khỏi những lối mòn suy nghĩ, tìm ra giải pháp phát triển mang tính đột phá.
- Chủ động hơn trong việc xây dựng kế hoạch, cam kết hành động và tự chịu trách nhiệm với mọi kết quả của mình.
Những loại hình khai vấn phổ biến hiện nay
Khi hiểu rõ khai vấn là gì, bạn sẽ thấy nó không gói gọn ở bất cứ lĩnh vực hay ngành nghề, khía cạnh nào của cuộc sống. Khai vấn xuất hiện ở bất cứ đâu với mục đích giúp khai mở và phát huy tối đa tiềm năng của con người trong cuộc sống và sự nghiệp. Các loại hình khai vấn thường thấy nhất đó là:
- Life Coaching (Khai vấn cho cuộc sống): Hỗ trợ các cá nhân trong việc tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, xây dựng sự tự tin và những kế hoạch cho tương lai. Phương pháp này sẽ rất phù hợp với những người đang mất phương hướng trong cuộc sống, cần sự thay đổi lớn từ chính bản thân.
- Career Coaching (Khai vấn cho sự nghiệp): Là lĩnh vực coaching chuyên sâu về định hình và phát triển nghề nghiệp. Các coach sẽ giúp coachee hiểu rõ kỹ năng mình có là gì, phù hợp với nghề nghiệp nào để từ đó bạn có thể tự đưa ra những quyết định quan trọng.
- Executive Coaching (Khai vấn cho lãnh đạo): Các bài giảng được thiết kế dành riêng cho CEO và cấp quản lý. Mục tiêu tập trung vào phát triển tư duy chiến lược, kỹ năng giải quyết vấn đề, ra quyết định chính xác và khả năng lãnh đạo hiệu quả. Từ đó giúp nhà lãnh đạo xây dựng tầm nhìn, quản lý cấp dưới tốt hơn và sẵn sàng đương đầu mọi thử thách.
- Business Coaching (Khai vấn cho doanh nghiệp): Coach làm việc với CEO và đội ngũ quản lý để cải thiện quy trình làm việc, xây dựng chiến lược hợp lý và nâng cao hiệu quả hoạt động giữa các phòng ban.
Phân biệt khai vấn với những hình thức hỗ trợ khác
Khi tìm hiểu về khai vấn là gì, nhiều người vẫn còn nhầm lẫn khái niệm này với một số hình thức hỗ trợ khác như tư vấn, trị liệu tâm lý và cố vấn. Dưới đây Mind Coach Global đã chỉ rõ những sự khác biệt để bạn đọc dễ dàng nắm bắt hơn:
| Tiêu chí | Khai vấn (Coaching) | Tư vấn (Consulting) | Cố vấn (Mentoring) | Trị liệu tâm lý (Therapy) |
| Mục tiêu | Khai phá tiềm năng, thúc đẩy hành động, đạt mục tiêu tương lai. | Cung cấp lời khuyên, giải pháp chuyên môn để giải quyết vấn đề hiện tại. | Truyền đạt kinh nghiệm, kiến thức để người được cố vấn phát triển sự nghiệp. | Chữa lành tổn thương, giải quyết vấn đề tâm lý từ quá khứ. |
| Vai trò | Người đồng hành, đặt câu hỏi: Giúp khách hàng tự tìm ra câu trả lời. | Chuyên gia, người đưa ra lời khuyên: Phân tích vấn đề và đề xuất giải pháp. | Người hướng dẫn, người thầy: Chia sẻ kinh nghiệm và dẫn dắt. | Bác sĩ tâm lý, nhà trị liệu: Lắng nghe, phân tích và đưa ra phác đồ trị liệu. |
| Phương pháp | Đặt câu hỏi gợi mở, lắng nghe chủ động, sử dụng các công cụ khai vấn. | Cung cấp thông tin, phân tích dữ liệu, đưa ra các báo cáo và khuyến nghị. | Kể chuyện, chia sẻ kinh nghiệm thực tế, chỉ dẫn và truyền cảm hứng. | Phân tích tâm lý, sử dụng các liệu pháp chuyên sâu như CBT, phân tâm học… |
| Chuyên môn | Chuyên gia về quy trình khai vấn, không cần phải là chuyên gia trong lĩnh vực của khách hàng. | Chuyên gia trong một lĩnh vực cụ thể (kinh doanh, marketing, công nghệ…). | Có kinh nghiệm sâu rộng trong ngành nghề hoặc vai trò của người được cố vấn. | Được đào tạo chuyên sâu về tâm lý học và trị liệu tâm lý. |
| Thời gian | Thường là ngắn hạn hoặc trung hạn, tập trung vào một mục tiêu cụ thể. | Thường là ngắn hạn, cho một dự án hoặc vấn đề cụ thể. | Dài hạn, mối quan hệ không chính thức và mang tính cá nhân. | Dài hạn, có thể kéo dài hàng tháng hoặc nhiều năm. |
| Trọng tâm | Tương lai: Hướng tới hành động và kết quả. | Hiện tại: Hướng tới giải quyết vấn đề cụ thể. | Tương lai: Hướng tới sự phát triển dài hạn. | Quá khứ: Hướng tới việc hiểu và chữa lành những tổn thương. |
Quy trình diễn ra một buổi khai vấn hoàn chỉnh
Mặc dù khai vấn là gì được chia thành nhiều loại hình khác nhau, thế nhưng quy trình thực hiện vẫn sẽ theo một cấu trúc chung để đảm bảo tính hiệu quả. Và một trong những mô hình phổ biến nhất là GROW với các bước như sau:
- G (Goal – Mục tiêu): Xác định mục tiêu khách hàng muốn đạt được khi kết thúc khoá học là gì bằng những câu hỏi: “Mục tiêu cụ thể của bạn là gì”, “sau buổi khai vấn này bạn muốn đạt được điều gì?”.
- R (Reality – Thực tại): Thông qua trò chuyện, đặt ra những câu hỏi mang tính chất gợi mở, coach sẽ giúp coachee nhìn nhận khách quan về tình hình hiện tại của mình, thế mạnh và điểm yếu cụ thể.
- O (Options – Lựa chọn): Từ những dữ liệu đã khai thác được ở trên, coach sẽ cùng đồng hành với coachee để có thể đưa ra những giải pháp và lựa chọn hành động mang tính khả thi cao.
- W (Will – Ý chí): Biến ý tưởng thành hành động cụ thể. Người khai vấn sẽ giúp khách hàng cam kết với một kế hoạch hành động rõ ràng và đo lường được.
Lợi ích của khai vấn là gì đối với cá nhân và các tổ chức
Khai vấn là một hành trình dài đòi hỏi sự hợp tác của khách hàng và sự thấu hiểu, sẻ chia của coach. Nó không chỉ mang lại lợi ích cho cá nhân mà còn tác động tích cực đến toàn bộ tổ chức.
Đối với cá nhân:
- Nâng cao hiệu suất làm việc: Giúp xác định mục tiêu rõ ràng, xây dựng kế hoạch hiệu quả và duy trì động lực để hoàn thành công việc.
- Phát triển kỹ năng lãnh đạo: Tăng cường khả năng ra quyết định, giao tiếp hiệu quả và quản lý đội nhóm.
- Tăng cường sự tự tin và trách nhiệm: Khách hàng tin tưởng hơn vào khả năng của bản thân và chủ động chịu trách nhiệm cho các quyết định của mình.
- Cân bằng cuộc sống và công việc: Giúp cá nhân quản lý tâm trạng, sắp xếp ưu tiên và tìm thấy sự hài hòa giữa các khía cạnh trong cuộc sống.
Đối với tổ chức:
- Cải thiện hiệu quả điều hành: Thông qua khai vấn, lãnh đạo có khả năng dẫn dắt đội ngũ tốt sẽ tạo ra môi trường làm việc tích cực, khuyến khích sự chủ động và sáng tạo của nhân viên.
- Tăng tính gắn kết: Khi nhân viên cảm thấy được tin tưởng, lắng nghe và trao quyền, họ sẽ gắn bó và cống hiến lâu dài hơn với doanh nghiệp. Sẵn sàng đưa ra những ý tưởng mới, những đề xuất mới có lợi cho công ty.
- Xây dựng văn hóa học hỏi và phát triển: Khai vấn khuyến khích sự tự học và phát triển liên tục, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của toàn bộ tổ chức.
Khai vấn là gì không chỉ là phương pháp đặt câu hỏi để tìm giải pháp, mà còn là nghệ thuật khơi gợi tiềm năng giúp mỗi cá nhân tự nhận diện vấn đề và đưa ra hướng đi phù hợp. Thông qua quá trình khai vấn, bạn sẽ học được cách lắng nghe, suy nghĩ có hệ thống và hành động chủ động hơn trong công việc cũng như cuộc sống. Đây chính là công cụ hiệu quả để thúc đẩy sự phát triển bền vững, giúp bạn chạm tới những mục tiêu lớn và sống trọn vẹn với giá trị của mình.